Azospermi

Azospermi, erkekte hiç sperm olmaması demektir. Bu durumda olan erkeklerin hemen hemen dörtte üçü baba olabilir. Bu nedenle umutsuzluğa düşmeden sebebini bulmak ve tedavisi için gerekenleri yapmak gerekir.

Menide hiç sperm olmaması durumu azosperm olarak adlandırılır ve çocuk sahibi olamayan erkeklerin yüzde 15’inde görülmektedir. Bu durum kabaca su olup içinde balık olmamasına benzetilebilir. Yani iliskiden sonra meni gelmekte ancak içinde hiç sperm hücresi bulunmamaktadır.

Sperm testi yapıldı ve hiç sperm hücresi görülmedi, yani “azospermi” olduğu bulundu ise hiç tedavi görmezseniz, doğal yolla çocuk olması beklenmez. Azospermi, vakit kaybetmeden tedavi edilmesi gereken bir durumdur.

Azospermi tanısı nasıl konulur?

Azospermi tanısı farklı zamanlarda yapılan en az 2 sperm tahlili(spermiyogram) ile konulmalıdır. Yalnızca bir sperm tahlilinde azoospermi saptanması yeterli değildir. Santrifüj edilmiş meni içinde, çok az miktarda bile sperm olması, doğuştan sperm kanalı yokluğu gibi tam kanal tıkanıklıkları nedenlerinin olmadığına işaret eder  ve ileride tüp bebekte kullanılmak üzere spermin dondurulup saklanmasını mümkün kılar.

Azoospermi nedenleri

Azoosperminin nedenleri 3 grup altında incelenir. Bunların birbirinden ayırmada, spermiyogram testinde ölçülen semen volümü, ultrasonda veya elle ölçülen testis volümü, muayenede vaz deferens (sperm kanalı) varlığı, kandan yapılacak genetik testler ve FSH ölçümü yeterli olur.

Azospermi,

• vücutta testisleri uyaracak yeterli hormon sentezlenmemesine,
• testislerin gelişim bozukluğuna veya
• testislerden sonraki yollarda tıkanıklık olmasına bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Yani ya üretim için gelen talepte eksiklik vardır, ya makine bozuktur ya da üretimden sonra sevkiyatta problem çıkmaktadır.

1) Pretestiküler (testisten önceki) nedenler, sekonder testiküler yetmezlik olarak da adlandırılırlar ve genellikle hormonal sebeplerden kaynaklanır. Sebepleri arasında hipogonadizm, tiroid hastalıkları, dışarıdan alınan hormon ilaçları (steroidler vs.) gibi.

ii) Testiküler (testise bağlı) azospermi, primer testiküler yetmezlik olarak da adlandırılırlar ve sperm üretim bozukluklarına bağlıdır. Y kromozomu mikrodelesyonu veya kromozomal anormaliler gibi genetik nedenler, varikosel, bazı ilaçlar, kemoterapi, radyoterapi, çevrenin gonadotoksik etkileri, kabakulak ve diğer nedenlere bağlı testis iltihapları ile inmemiş testis bunlar arasında sayılabilir.

iii) Azoospermi vakalarının %40’ını oluşturan posttestiküler (testisten sonraki) nedenler arasında sperm atılımını bozan ejekulasyon yokluğu (anejekülasyon), retrograd ejakulasyon ve sperm kanal tıkanıklıkları başlıcalarıdır. Pretestiküler ve posttestiküler patolojiler tedaviye daha iyi cevap verip fertilitenin geri kazanılmasına olanak sağlarken, testiküler patolojilerde başarı oranları bu derecede yüksek değildir.

Hiç spermi olmayan erkek ne yapmalı?

Menide hiç sperm olmaması durumunda bir üroloji uzmanına müracaat edilmelidir. Üroloji uzmanı hastanın geçmiş hikâyesinde geçirilmiş bir enfeksiyon, travma, sperm üretimini engelleyici ilaçlara maruziyet ve ailede çocuğu olmayan veya olup düşük yapan olması gibi durumları sorgulayacak ardından hastayı muayene edecektir. Muayenede testisin büyüklüğü vücuttaki kıllanma ve kas yapısı, testis yapılarının tam olması, varikosel olup olmaması ve tıkanıklık yapıcı bir sebep olup olmadığı araştırılır. Azoospermi olan erkeklerde bundan sonra tahlil aşamasına geçilir.

Unutmamak lazımdır ki azosperminin çoğu yani yüzde 60 kadarı tedavi edilebilir nedenlerden kaynaklanır. Geri kalan yüzde 40 için de tedavi seçenekleri giderek artmaktadır. Bu hastalarda bile mikroTESE ile hemen hemen yarısında sperm elde etmek mümkün olmaktadır.

Hiç sperm gelmemesi durumunda yapılacak tahliller

Azospermi olan erkeklerde eğer muayenede testis yapılarında herhangi bir eksiklik yoksa, bu durumda meni hacmi yani semen volümü özel önem kazanır. Eğer semen volümü veya pH değeri düşükse bu durumda meni yollarında tıkanıklık olma ihtimali artar. Hiç sperm olmayan hastalarda kan tahlili yapılarak FSH değerlerine bakılmalıdır. Eğer FSH değeri normal ise bu durumda hiç sperm olmamasının yani azoosperminin nedeninin tıkanıklık olma ihtimali daha yükselmektedir. Ancak Semen volümü normal ve FSH yüksek ise bu durumda testisin iyi çalışmama ihtimali kuvvet kazanır. Eğer FSH ve Testosteron değerleri düşük ise bu durumda sperm çıkmamasının nedeni hormonal yetersizlik olabilir.

Tıkanıklık şüphesi olan hastalarda transrektal ultrason (TRUSG) yapılması tıkanıklığın yerini belirlemeye yardımcı olur. Ayrıca bu hastalarda vazografi denilen ilaçlı film de tıkanıklığın yerini ve ameliyat ile düzeltilip düzeltilemeyeceğini göstermeye yardımcı olur.

Azosperm durumunda genetik testler de yapılmalıdır. Karyotip tayini ve Y delesyon analizi yapılması azospermi nedenini anlaşılmasında yol gösterici olacaktır.

Schoor ve arkadaşları yaptıkları çalışmada FSH değerinin 7.6 ve altında olması ve testisin boyutunun 4.6 santimetrenin üzerinde olması durumunda tıkanıklık yani obstrüktif azoospermi (OA) olasılığının %96 civarında olduğunu bulmuşlardır. Yine aynı çalışmada FSH değeri 7.6 nın üstünde ve testis boyutu 4.6 santimetrenin altında ise tıkanıklığa bağlı olmayan yani nonobstrüktif azospermi (NOA) olma olasılığı yüzde 89 olarak bulunmuştur.

Azosperm tedavisi var mı?

Azoospermi olan yani hiç sperm çıkışı olmayan hastalarda şu üç durumdan birisi varsa tedavi nispeten daha kolay olmaktadır:

1. Hormon eksikliği (hipogonadotropik hipogonadizim)

2.  Sperm kanallarında tıkanıklık

3. Varikosel.

Burada varikosel ameliyatından sonra hastaların onda birinde menide sperm çıkabilir, bunlarında az bir kısmında sayı doğal yolla çocuk yapacak seviyeye erişebilir. Varikosel ameliyatı bilgi.

Yukarıdaki 3 durum, uygun şekilde tedavi edilirse, sperm çıkışı ve belki de doğal yolla gebelik gerçekleşebilir.

Ama çoğu zaman bu nedenlerden biri olmaz ve  nonobstrüktif azoospermi (NOA) dediğimiz, testislerde çalışma bozukluğu söz konusudur. Bu durumda tedavi, bir şekilde sperm elde edip tüp bebek, yani mikroenjeksiyon ICSI yapılması şeklinde olmalıdır.

Azospermide güncel tedaviler

Menide hiç spermi olmayan yani azoospermi olan erkeklerde azoospermi nedeni iyi tespit edilerek buna uygun tedaviler uygulanmalıdır. Hormon yetersizliğine bağlı azospermide eksik hormonların yerine konması azoospermiyi ortadan kaldırabilmektedir.

Obstrüktif azospermi tedavisi

Tıkanıklığa bağlı yani obstrüktif azospermide (OA) tıkanıklık sebebi aydınlatılarak buna uygun tedavi verilir.

Nonobstrüktif azospermide tedavi

Tıkanıklığa bağlı olmayan yani nonobstrüktif azospermide (NOA) ise esas tedavi mikroTESE işlemi ile testisten sperm aranması bulunduğu takdirde ise tüp bebek ile gebelik sağlanmasıdır. Bu ameliyat ile ilk seferde sperm bulma olasılığı yaklaşık yüzde elli civarındadır. Son yıllarda yapılan çalışmalarda ilk mikroTESE ameliyatında sperm bulunamayan hastalarda hormon tedavisi verildikten sonra yapılan ikinci mikroTESE ameliyatında sperm bulma olasılığının %20 ila 45 civarında olduğunu ortaya koymaktadır.

Bu tedavide amaç hastaların sperm üretiminde önemli olan hormon seviyelerini çalışmalarla belirlenen belli aralıklarda tutarak, testisin sperm üretme kapasitesini artırmaktır. Böylelikle eğer testis içinde daha önce ulaşılamayan sperm üretimine devam eden odaklar varsa bu odakları büyütülmesine ve bir sonraki ameliyatta buralardan sperm elde edilmesine çalışılmaktadır.

Sonuç olarak

Azosperminin çoğunluğu yani yüzde 60 kadarı hormon eksikliği ve tıkanıklık gibi tedavi edilebilir nedenlerden kaynaklanmaktadır. Kalan yüzde 40 için de tedavi seçenekleri her geçen gün artmaktadır. Hormon eksikliği ve tıkanıklık varsa bu hastaların çoğunda ilaç veya ameliyat ile sperm çıkışı sağlanmaktadır. Testiküler azospermide izse mikroTESE ile sperm elde etme oranları yüzde 50’nin üzerindedir.

Yani sperm tahlilinizde sayı sıfır çıktığında hemen endişeye kapılmayın. Mutlaka tahlili tekrar yaptırın. Yine aynı çıkarsa, sebebini bulmanın tedavinin en önemli kısmı olduğunu unutmayın.

Azospermi olup baba olanların yorumlarını okumak için tıklayın

Azospermi ile ilgili sorularınızı aşağıdaki bölümden sorabilirsiniz:

Kaynaklar
1: Flannigan R, Bach PV, Schlegel PN. Microdissection testicular spermextraction. Transl Androl Urol. 2017 Aug;6(4):745-752. doi:10.21037/tau.2017.07.07. Review. PubMed PMID: 28904907; PubMed Central PMCID:PMC5583061.

2:Wosnitzer M, Goldstein M, Hardy MP. Review of Azoospermia. Spermatogenesis.2014 Mar 31;4:e28218. eCollection 2014. Review. PubMed PMID: 25105055; PubMedCentral PMCID: PMC4124057.

3:Bryson CF, Ramasamy R, Sheehan M, Palermo GD, Rosenwaks Z, Schlegel PN. Severetesticular atrophy does not affect the success of microdissection testicularsperm extraction. J Urol. 2014 Jan;191(1):175-8. doi: 10.1016/j.juro.2013.07.065.Epub 2013 Aug 1. PubMed PMID: 23911635; PubMed Central PMCID: PMC4077600.