Varikosel, testiste toplar damarlarda şişlik olması demektir. Bu durum spermi bozabilir ve çocuk sahibi olmaya engel olabilir. Varikosel ameliyat edildiğinde bu problem çözülür ve gebelik oluşur. Ameliyatta en başarılı yöntem mikrocerrahi yöntemdir.

Op.Dr. Murat Mermerkaya

Varikosel Nedir?

Bir ormanda iki kişi ağaç kesiyormuş. Birinci adam sabahları erkenden kalkıyor ağaç kesmeye başlıyormuş, bir ağaç devrilirken hemen diğerine geçiyormuş. Gün boyu ne dinleniyor ne öğle yemeği için kendine vakit ayırıyormuş. Akşamları da arkadaşından bir kaç saat sonra ağaç kesmeyi bırakıyormuş.

İkinci adam ise arada bir dinleniyor ve hava kararmaya başladığında  eve dönüyormuş. Bir hafta boyunca bu tempoda çalıştıktan sonra ne kadar ağaç kestiklerini saymaya başlamışlar.

Sonuç: İkinci adam çok daha fazla adam kesmiş. Birinci adam öfkelenmiş: – Bu nasıl olabilir? Ben daha çok çalıştım. Senden daha erken işe başladım, senden daha geç bitirdim. Ama sen daha fazla ağaç kestin. Bu işin sırrı ne?

İkinci adam yüzünde tebessümle yanıt vermiş: – Ortada bir sır yok… Sen durmaksızın çalışırken, ben arada bir dinlenip baltamı biliyordum.  Keskin baltayla, daha az çabayla daha çok ağaç kesilir. Bazen varikosel ile çocuk sahibi olmaya çalışmak, kör baltayla ağaç kesmek gibidir.

Varikosel, çocuk sahibi olamayan erkeklerin yaklaşık %30-40’ında rastlanan, testislerdeki kanı boşaltan toplardamarların varisleşmesi ve genişlemesidir. Bu genişleme, bacakta olduğu zaman varis, testiste olduğu zaman varikosel adını alır. Testis sıcaklığının artması, kirli kan içindeki zararlı maddelerin testiste birikmesi ve testis kan akımını bozması ile testis fonksiyonlarını etkiler ve sperm üretimini bozar.

Sperm sayısı, hareketi ve morfolojisindeki bozukluklarda en sık sebep varikoseldir. Varikosel tedavi edildikten sonra bu problemler düzelir. Ayrıca sperm DNA hasarı olan hastalarda da varikosel ameliyat edildikten sonra düzelme görülmektedir.

 

Varikosel ve sperm eksikliği birlikte olan hastalarda aşılama ve tüp bebek başarısı da düşük olmaktadır.

 

Varikosel belirtileri nelerdir?

Varikosel belirtileri, hastalığın tanısının konulmasında ve tedavisi için oldukça önemlidir. Varikosel testis üzerinde;

• Şişlik
• Kabarıklık
• Testiste ağrı şeklinde belirti verebilir.

Damarlardaki genişleme, bir süre sonra dışarıdan görülecek kadar belirginleşip bacaklarda görülen varis benzeri bir şekil alabilir. Varikosel belirtileri arasında testislerde şişliğin yanı sıra terleme ve sıcaklık hissi de görülür. Varikosel belirtilerinden biri olan testislerin küçülmesi nadir de olsa bazı hastalarda görülebilir. Varikosel belirtisi olan hastalar üroloji uzmanı tarafından muayene edilmelidir.

Varikosel neden olur?

Varikoselin nedeni belli değildir.  Uzun süre ayakta duranlarda, ağır kaldıranlarda, uzun yürüyüş yapanlarda ve kronik kabızlık problemi olanlarda varikoselin daha sık görüldüğüne dair bilgiler mevcuttur. Toplumda çocuk sahibi olan bireylerde yetişkin yaşlarda bile %15-20 oranında görülmektedir. Kısırlık nedeniyle başvuran erkeklerde ise yüzde % 30-40 oranında izlenmektedir. İkincil infertilite yani daha önce çocuk sahibi olup tekrar çocuk istemi ile başvuranlarda ise bu oran % 60’a kadar çıkabilmektedir.

Varikosel % 90 sol testiste görülürken % 8-9 oranında iki taraflı (bilateral) olarak izlenir. Sadece sağ tarafta görülmesi oranı ise % 1-2 oranındadır. Varikoselin daha çok sol tarafta görülmesi bir takım anatomik faktörlere bağlıdır.

• Sol taraftaki testisinin sağ taraftakine göre bir miktar daha aşağıda olması
• Testisin sol tarafındaki toplardamarın sağ tarafa göre daha uzun seyretmesi.
• Sol taraf testis toplardamarın karın içerisindeki diğer komşu organlarla anatomik ilişkisi.
• Sol taraf testis damarının boşalma şeklinin anatomik yapısı gibi özelliklerden varikoselin daha çok sol tarafta görülme nedenleri arasındadır.

Varikosel nasıl anlaşılır?

Dikkatli kişiler kendi kendini muayene ederken testis üzerindeki düzensizlik, şişlik veya ağrıdan varikoseli belirleyebilir. Varikosel daha çok kısırlık şikayetiyle yapılan başvurularda doktor muayenesi sırasında teşhis edilir. Ayrıca; uzun süre ayakta kalma, spor ya da cinsel aktivite gibi efor gerektiren durumların ardından yaşanan ağrılar varikosele işaret edebilir. Varikosel muayenesi, genital muayenenin bir parçası olarak yapılmaktadır. Hasta 21 -22 derecelik oda ısısında ayakta pozisyonda muayene edilmelidir. Hasta ayakta ve dik olarak dururken testisler ve genital bölge gözlemlenir. Hasta, hem normal pozisyonda hem de ıkınma manevraları yaptırılarak göz ve elle kontrol edilir. Normal ve ıkınma manevraları ile damarsal yapıda genişleme olup olmadığı belirlenmelidir. Bu işlemlerle varikoselin varlığı klinik olarak konulur. Tanıda altın standart doktor muayenesidir. Bununla birlikte klinik tanıyı desteklemek, varikoselin derecesini belirlemek ve ameliyat kararı için Skrotal Doppler ultrasonografi çekimi yapılır.

Varikosel daha çok kimlerde görülür?

Varikoselin ortaya çıkma nedeni bilinmemektedir. Ancak, bazı risk grupları bulunur:

• Daha çok şişman kişiler
• Karın içi basıncını arttıran yüksek ağırlıklı spor yapan kişiler
• Kronik astımı ve kronik öksürük nöbetleri geçirenle
• Karın içi basıncı arttıran kronik kabızlık yaşayanlar
• Varis hastalığında olduğu gibi meslek hastalığı olarak değerlendirebilir. Ayakta kalmayı gerektiren öğretmen, polis gibi meslek gruplarında daha sık yaşanmaktadır.

Varikosel ameliyatı nasıl yapılır?

Varikosel ameliyatı mikrocerrahi yöntemle yapılmaktadır. Kasık bölgesinde 2 cm.’lik bir kesiden girilerek testis damarlarına ulaşılır. Mikroskop altında genişlemiş toplardamarlar diğer damarlardan ayrılarak bağlanır.

Varikosel ameliyatı ne kadar sürer?

Varikosel ameliyatı mikrocerrahi yöntemlerle yapıldığı için o bölgede bulunan tüm damarların bağlanması gerekir. Ameliyatın tek taraflı ya da çift taraflı olması ve bağlanan damar sayısı ile ilişkili olarak süre 1-2,5 saat arasında değişebilmektedir.

Varikosel ameliyatının riskleri var mıdır?

Varikosel ameliyatı mikrocerrahi yöntemle yapıldığı için komplikasyon oranı son derece azdır. En önemli risk testis atardamarının bağlanması ve buna bağlı ameliyat sonrası testis küçülmesi ve kanlanmasının bozulmasıdır. Ancak ameliyat mikrocerrahi yöntemle gerçekleştirildiği için atardamar ve toplardamar ayrımı çok net yapılabilmektedir. Bu tür bir komplikasyon yaşanma ihtimali günümüzde son derece düşüktür. Hidrosel yani testis etrafında sıvı toplanması olasılığı da son derece azalmıştır. Bunun dışında bütün ameliyatlarda yaşanabilecek ameliyat sonrası enfeksiyon gelişimi, kanama oluşumu gibi riskler göz ardı edilmemelidir. Sterilizasyona dikkat edilmesi ve kanama kontrolünün yapılması gibi önlemlerle, yaşanabilecek sorunlar minimuma indirilmektedir.

Toplardamar hastalığı olduğu için bacaklarda varisi olan kişilerde varikosel sık olarak görülür. Bu durumun tersi olarak varikoseli olan kişilerde varis rahatsızlığı da sık görülebilmektedir. İki hastalıkta toplardamarlara bağlı olduğu için bu damarlardaki kapakların yetersizlikleri kanın iletimindeki sorunlar gibi faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Varikosel ameliyatı sonrası spermler ne zaman düzelir?

Varikosel ameliyatının sperm üzerindeki etkisini değerlendirmek için sperm yapım süresi göz önüne alınmalıdır. Testiste kök hücreden olgun sperm yapımına kadar geçen süre ortalama 72 gün olarak kabul edilir. Bu yüzden ameliyattan sonra 3 ayda bir sperm parametrelerini kontrol edilir. Varikosel sonrası sperm üretimi bakımından en iyi iyileşme 6. ayda ortaya çıkmaktadır. 6. ayda sperm parametrelerinde düzelme varsa artışın daha belirgin hale geldiği 9. ve 12. aylar beklenmelidir. Ancak,  ameliyattan 6 ay sonra sperm parametrelerinde bir değişiklik yoksa hastada ameliyata bağlı ek bir iyileşme beklenmemelidir. Bu durumda hastalara ek ilaç tedavileri başlıyoruz. Ameliyattan sonra üç hastanın ikisinde sperm parametrelerinde düzelme görülür. % 30 – 40 oranında hastada her hangi bir düzelme görülmezken %1’den daha az hastada varikosel ameliyatından sonra daha kötüye gidiş izlenebilir. Çok nadir görülen bu durum daha çok çift taraflı varikosel yaşayan hastalarda meydana gelmektedir.

2021 yılında yayınlanan bir çalışmada Santi ve arkadaşları, varikosel ameliyatından sonra sperm sayı, hareket ve morfolojisinde düzelme olduğunu bildirmişlerdir. 

2020 yılında Arch Ital Urol Androl dergisinde yayınlanan bir çalışmada ameliyat edilen 100 hastada 3 ay içinde sperm değerlerinde düzelme görüldüğü bildirilmiştir.

Palmisano ve arkadaşları tarafından 2019 yılında yapılan ve 228 hastanın dahil edildiği çalışmada, sperm sayısı , ileri hareket ve morfolojisinin varikosel ameliyatı sonrasında arttığı bildirilmiştir.

Calogero ve arkadaşları 2018 yılında yaptıkları çalışmada, sperm düşüklüğü olan ve mikrocerrahi varikosel operasyonu yapılan hastaların %63,6’sının ameliyattan sonra normal sperm değerlerine ulaştığını göstermiştir.

Ameliyat sonrası hastaların dikkat etmesi gereken durumlar nelerdir?

Varikosel ameliyatı sonrası erken dönemde doktor önerisine uyarak sportif aktivite, ağır egzersiz gerektiren işler ve cinsel aktiviteden uzak durmak gerekir. Ben genelde ilk iki hafta bu konularda dikkat edilmesini öneriyorum.

 

SORULAR

26 yaşındayım. 8 aydır evliyim daha önce hiç korunma yapmadım.  6 aydır da bebek için çalışıyoruz ama olmadı. Doktorum varikosel olduğunu ve ameliyat gerektiğini söyledi.  Sperm testi sonuçlarımızı değerlendirir misiniz?
Perhiz 4 gün
Miktar 5 ml
Likefaksiyon 25 dk
Viskozite artmış
PH 7,8
Sayı 25 milyon/ mml
Hızlı %10
Yavaş hareketli %25
Yerinde hareketli % 10
Hareketsiz % 55

Varikoselde ameliyat için 4 şart gereklidir;
⦁Sperm parametrelerinin bozulmuş olması
⦁Kadının tamamen normal olması
⦁1 yıldır korunmasız ilişkiye rağmen çocuk olmaması
⦁Muayenede en az 2. dereceden varikosel olması

Siz evleneli henüz 8 ay olmuş. Ayrıca sperm parametreleriniz de normal. Eğer muayenede testiste bir bozukluk yoksa ameliyat önermem. 

1,5 yıldır evliyiz. Hiç korunmadık. Eşimin sperm testinde sayı 19 milyon, hareketlilik %25 çıktı. Ultrason sonucu : Sol testis boyutları 33×17,5×33 mm, sağ testis boyutu 46x24x26 ölçülmüştür. Her iki testis paranklim ekosu, kanlanması ve boyutu doğaldır. Her iki epidim boyutları eko yapısı normaldir.  Pleksus pampiniformis venleri supin pozisyonunda ve nötral durumda sağ tarafta normal ölçülmüştür. Valsalva manevrası ile ven çapı sağda 2,3 mm solda 3,2 mm genişlikte ölçülmüştür. Valsalva sırasında pampiniformis venlerinde solda geri akım örneği saptanmıştır. Varikosel ameliyatı gerekir mi?

Eğer muayenede de varikosel ele geliyorsa ve sizde herhangi bir problem yoksa varikosel ameliyatı gerekir. Sperm hareketi düşük çıkmış.

Varikosel tedavi edilmezse ne olur?

Varikosel kronik bir durumdur ve kendi kendine düzelmesi söz konusu değildir. Tedavi edilmezse ilerleyerek testis boyutlarında küçülme, varikosel boyutunda genişleme, sperm parametrelerinde daha fazla azalma, ileri dönemlerde testiste hormonal bozulmalara neden olabilir. Bunların hiçbiri olmayıp kişide standart olarak ömür boyu kalabilir. Her varikoselin ameliyat edilmesi gibi bir durum söz konusu değildir.

Varikosel ameliyatı olanların yorumlarını okumak için tıklayın